Reportage: Zo mooi is Nieuwkoop!

Het is na al die jaren blijkbaar nog niet tot de goegemeente doorgedrongen dat de Nieuwkoopse Plassen ook te bewandelen zijn. Het is zomers, zonnig en toch is er geen mens te zien. Behalve werkers, stoere lieden in het riet. Met grote grijpers laden ze riet op boten om het vervolgens af te voeren naar de energiecentrale of composthoop. Het is het afval van het rietmaaien van afgelopen winter. Slechts een gedeelte van het rietland wordt om het riet gemaaid; maaien dient meestal de natuur. Zo wordt er na 15 juni (het einde van het broedseizoen) gemaaid om te verschralen. Door het riet af te voeren wordt de grond voedselarmer en daarmee bloemrijker. Bloemen, althans de ouderwetse en natuurlijke, houden niet van te veel stikstof, fosfaat en andere voedingsstoffen.

Tekst loopt door onder afbeelding

De boot tuft voorbij, de stilte keert terug en wordt meteen opgevuld door de vogels. Een visdief scheert krijsend over het water, kleine karekiet, rietzanger en rietgors roepen vanuit de rietkragen en boven het rietveld lijken schreeuwende kokmeeuwen elkaar het licht in de ogen niet te gunnen. Het zijn er veel, heel veel. In de Nieuwkoopse Plassen broeden zo’n vijfduizend broedparen, waaronder ook een paar hoogstzeldzame zwartkopmeeuwen. Een purperreiger, ook al zo’n zeldzaamheid, trekt zwijgend over, een visje in de bek. Eenden dutten op het water, kikkers kwaken in de sloten en een hommel duikt een smeerwortelbloem in.

Links en rechts tuintjes. Op de net door het waterschap vernieuwde dijk - jammerlijk ‘technisch’ vormgegeven - schieten kamille, koolzaad en klaprozen op - terwijl in de door Natuurmonumenten beheerde kanten en velden ratelaar, kale jonker en grote valeriaan bloeien. In een lager gelegen landje ontdek ik veenpluis, moeraskartelblad, veenmos en rietorchissen met een belofte van bloei, en een groot vertrouwen welt op. Het kan dus; bijzondere planten in stand houden.

Tekst loopt door onder afbeelding

En als altijd verrijkt, vervult en verstilt de natuur. Wonderlijk eigenlijk, dat flora en fauna zo relaxed lijken terwijl het puur stressen is. Het tijdschema is krap, strak en knellend; lummelen is er niet bij. Vogels vliegen af en aan met voer voor hun jongen, libellen paren en sluipen uit, groene kikkers zetten eiklompen af en bruine kikkervisjes metamorfoseren. Bloemplanten lokken bijen, hommels en zweefvliegen, produceren zaad, uitlopers en wortelstokken en zelfs veenmos groeit tegen de klippen op. Een kudde bladluizen heeft de aanval geopend op valeriaan.

Een klein bosje dient zich aan, Malta geheten, gewoon omdat het op een eiland ligt. Een paadje voert door weelderige bosschages vol roodborsten, winterkoningen, tjiftjaffen en fitissen. Voor het zonneveer naar de overkant van de plassen is het nog te vroeg en eigenlijk is deze kant mooi genoeg om te blijven. Na het bosje weer openheid en mijn misschien wel lievelingsnatuurgeluid. Oe-OET, oe-OET, oe-OET volgens het vogelboek: voor mij hemels, ontroerend en verlichtend. De wulp die ik hoor, kan ook een vluchteling zijn vanuit het boerenland. Een oudervogel die de fout maakte bij de boeren te willen broeden en nu tegen een uitgemaaid nest of jong aan zit te kijken.

Tekst loopt door onder afbeelding

Ik duik De Haeck maar in, een klein lusthof, door ene dr. Teupkens bijna een eeuw geleden aangelegd op een stukje veengrond in polder De Haak. Zeggen sieren de padranden, de gagel geurt en de vormenrijkdom van het groen blijft verbazen.

Ik stuit op een groene man, boswachter John Pietersen van Natuurmonumenten die net een inspectieronde doet, en wordt meteen op enige natuurkennis getrakteerd. Hij pakt een rietstengel, buigt het blad naar buiten en draait het dan rond. “Het blad zit los om de schacht. Zo kan het altijd met de wind meedraaien en knakt het niet.” Gevraagd naar het belangrijkste natuurwerk in de Nieuwkoopse Plassen noemt Pietersen de eeuwige strijd tegen de verbossing, het opschieten van bomen in riet, schraalland en andere bloemrijke weitjes. Vijftig vrijwilligers zijn er wekelijks mee bezig. Mooi werk.

De muggen worden iets te opdringerig en ik verruil het ene lusthof voor het andere, dat van het open rietland. De ‘wije blik’ van de uitkijktoren wordt een blije; vier purperreigers en een bruine kiekendief trekken op ooghoogte voorbij, beide soorten kenmerkende broedvogels van het veenrietland. Met 190 broedparen in 2016 is de Nieuwkoopse kolonie een van de grootste van ons land. In het land een rijtje nog wat iele elzen. Het zijn scheipoten, nieuwe, ter vervanging van de oude. Elzen werden in vroeger tijden gebruikt om in rietland de perceelsgrenzen te markeren. Ook elzen verrotten; met het planten van nieuwe blijft de cultuurhistorie behouden. Opnieuw de rijkdom van bijzondere en gewone bloemen: echte koekoeksbloem, gele plomp, zwarte zegge, weegbree en boterbloem. Een snor snort verbogen tussen rietstengels. Kon nu maar nu blijven.

Tekst loopt door onder afbeelding

Route

De route begint bij werkschuur De Kievit van Natuurmonumenten in Woerdense Verlaat. Vanaf de schuur fietspad op (RA). Bij Malta rondwandeling maken, doorlopen tot De Haeck, daar rondwandeling van 2 km en dezelfde weg terug. Parkeren kan gratis. Er komt geen bus, wel de GroeneHartHopper.

Auteur: Monica Wesseling voor Trouw